1. Κλασικά Γράμματα και Κρίση, 15/10/2011

(VideoLink)
Παρουσίαση: Κώστας Βέργος
Συνομιλούν: Γιώργος Κεντρωτής, καθ. Ιονίου Πανεπιστημίου, Ερωτόκριτος Μωραϊτης, καθ. Ιονίου Πανεπιστημίου, Gregory Petsko, Professor of Biochemistry in Brandeis University, Boston, USA, τηλ. παρέμβαση. Η υποβάθμιση των κλασικών γραμμάτων αιτιατό ή αίτιο της κρίσης;...
Προκλητική αντιστροφή των παραδεδεγμένων; Υπήρξε άραγε η κατά τις τελευταίες δεκαετίες υποβάθμιση των κλασικών σπουδών προάγγελος της σημερινής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης; Ήταν η αυστηρή προσήλωση στους οικονομικούς δείκτες και η παραμέληση των κλασικών σπουδών η αιτία των σημερινών δεινών; Υπήρξε τελικά επικίνδυνα απλοϊκή ή βαθύτατα πολιτική η σκέψη ότι, αφού οι κλασικές σπουδές δεν είναι "οικονομικές" και "παραγωγικές", ας τις εγκαταλείψουμε, προκρίνοντας σπουδές μονομερώς τεχνικές (που φέρνουν έσοδα είτε από ιδιωτικές εταιρείες είτε από εμπορική εκμετάλλευση πνευματικών δικαιωμάτων);
Η μία μετά την άλλη οι ανά τον κόσμο έδρες κλασικών σπουδών κλείνουν. Όμως, οι πιο ευαίσθητοι και δημιουργικοί εκπρόσωποι των θετικών επιστημών αναγνωρίζουν ότι η προϊούσα ακραία επιστημονική εξειδίκευση περιορίζει δραστικά την ικανότητα εποπτείας και επίλυσης προβλημάτων - ικανότητα που είχε κάποτε ο homo universalis. Σε ανοιχτή επιστολή του ο διακεκριμένος βιοχημικός Gregory Petsko δηλώνει ότι το πανεπιστήμιο, αν θέλει να λέγεται πανεπιστήμιο (university, κοινή ρίζα με universalis και universitas), και όχι σχολή τεχνικής κατάρτισης, πρέπει να αντλήσει την θεματική του από όλα ανεξαιρέτως τα πεδία γνώσης και συσσωρευμένης σοφίας. Ιδιαιτέρως δε σήμερα.

An open letter to G. Philip, President of the State University of  New York, Albany 

by Gregory Petsko

© 2010 BioMed Central Ltd, 31 October 2010

Αγαπητέ πρόεδρε Φίλιπ,

    Υποθέτω πως το τελευταίο πράγμα που θέλετε αυτή τη στιγμή είναι τα παράπονα κάποιου, που δε σχετίζεται με το πανεπιστήμιο, σχετικά με την απόφασή σας. Αν υποστηρίξετε πως δεν μπορώ να γνωρίζω πραγματικά όλες τις πτυχές του ζητήματος, από τη στιγμή που δεν έχω καμία σχέση με το State University, δεν θα διαφωνήσω. Αλλά δεν μπορώ να αφήσω κάτι τέτοιο να περάσει έτσι, απλά, χωρίς να διατυπώσω τη γνώμη μου. Τουλάχιστον πιστεύω πως, όταν τελειώσω, θα είστε σε θέση να καταλάβετε το γιατί.

    Πριν από λίγο καιρό ανακοινώσατε την κατάργηση των τμημάτων Γαλλικών, Ιταλικών, Κλασσικών, Ρωσικών και Θεατρικών Σπουδών. Αναφέρατε πολλούς λόγους για την απόφασή σας, μεταξύ των οποίων και το γεγονός πως πλέον «συγκριτικά, εγγράφονται λιγότεροι φοιτητές σε αυτά τα προγράμματα». Φυσικά η απόφασή σας ήταν επίσης, και ίσως κατά κύριο λόγο, μια απόφαση μείωσης κόστους - στην πραγματικότητα δηλώσατε πως αυτή η απόφαση μπορεί να μην ήταν αναγκαία αν το πολιτειακό νομοθετικό σώμα είχε εγκρίνει ένα νομοσχέδιο το οποίο θα επέτρεπε στο πανεπιστήμιό σας να ορίσει το ποσό των διδάκτρων του. Τέλος, υποστηρίξατε πως οι ανθρωπιστικές σπουδές απομυζούσαν πόρους από το ίδρυμα σε αντίθεση με τις θετικές επιστήμες, οι οποίες φέρνουν χρήμα με τη μορφή χορηγιών και συμβολαίων.
    Ας εξετάσουμε λεπτομερώς τόσο αυτά όσο και άλλα σημεία της αιτιολόγησής σας γιατί νομίζω πως, αν το κάνουμε, θα γίνει ξεκάθαρο πως τα γεγονότα στα οποία στηρίζονται έχουν κάποιες σημαντικές πτυχές οι οποίες δεν καλύπτονται στην ανακοίνωσή σας. Πρώτα απ' όλα το ζήτημα των εγγραφών. Είμαι σίγουρος πως σχετικά λιγότεροι φοιτητές παρακολουθούν μαθήματα σε αυτά τα αντικείμενα όπως όντως δηλώσατε. Δεν θα ήταν πολλοί ούτε και την εποχή που ήμουν εγώ φοιτητής, αν τα πανεπιστήμια δεν απαιτούσαν από τους φοιτητές να επιλέγουν μαθήματα από μια ευρεία γκάμα ακαδημαϊκών αντικειμένων (ανθρωπιστικές σπουδές, κοινωνικές επιστήμες, καλές τέχνες, φυσικές επιστήμες ) καθώς και να αποκτήσουν επάρκεια σε τουλάχιστον μια ξένη γλώσσα. Βλέπετε, ο λόγος για τον οποίο οι σχολές των ανθρωπιστικών σπουδών έχουν χαμηλό ποσοστό εγγραφών δεν είναι επειδή οι φοιτητές σήμερα τρελαίνονται για μαθήματα πιο σχετικά με το αντικείμενό τους, είναι το ότι διοικητικά στελέχη σαν κι εσάς, καθώς και το υποτακτικό διδακτικό προσωπικό, έχετε σταματήσει να θέτετε ως προαπαιτούμενο την ευρεία επιλογή μαθημάτων και έχετε επιτρέψει στους φοιτητές να επιλέγουν τα δικά τους ακαδημαϊκά προγράμματα - κάτι που θεωρώ πως ακυρώνει τελείως το καθήκον του πανεπιστημιακού προσωπικού ως διδάσκοντες και μέντορες. Μπορείτε να επιλύσετε το πρόγραμμα των εγγραφών άμεσα με το να θεσπίσετε ένα βασικό υποχρεωτικό πρόγραμμα σπουδών το οποίο θα περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος μαθημάτων.

    Οι νέοι άνθρωποι, σε μεγάλο βαθμό, δεν έχουν ακόμα αποκτήσει τη σοφία εκείνη, η οποία θα τους παρείχε τη δυνατότητα να επιλέγουν ελεύθερα χωρίς να κάνουν λανθασμένες επιλογές. Στην πραγματικότητα χωρίς σοφία είναι δύσκολο για όλους τους ανθρώπους να επιλέξουν ελεύθερα. Νομίζω πως πουθενά αλλού δεν έχει παρουσιαστεί αυτή την ιδέα καλύτερα, από το πέμπτο κεφάλαιο του σημαντικού έργου του Ντοστογιέφσκι Οι Αδερφοί Καραμαζόφ, στην παραβολή του Μεγάλου Ιεροεξεταστή. Στην παραβολή αυτή ο Χριστός επιστρέφει στη γη και συγκεκριμένα στη Σεβίλη στην εποχή της Ιεράς Εξέτασης. Πραγματοποιεί αρκετά θαύματα αλλά συλλαμβάνεται από τους Ιεροεξεταστές και καταδικάζεται να καεί στην πυρά. Ο Μέγας Ιεροεξεταστής Τον επισκέπτεται στο κελί του για να του πει πως η Εκκλησία δεν Τον χρειάζεται πλέον. Το σημαντικό τμήμα του κειμένου είναι το σημείο όπου ο Ιεροεξεταστής του εξηγεί γιατί. Ο Ιεροεξεταστής λέει πως ο Ιησούς αρνήθηκε τους τρεις πειρασμούς του Σατανά στην έρημο για χάριν της ελευθερίας αλλά πιστεύει πως ο Ιησούς έχει κρίνει λανθασμένα την ανθρώπινη φύση. Με το να δώσει στους ανθρώπους το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής ο Χριστός καταδίκασε την ανθρωπότητα σε μια ζωή μαρτυρίου. Μονάχα αυτό το κεφάλαιο, το οποίο βρίσκεται σε ένα αρκετά μεγαλύτερο βιβλίο, αποτελεί από μόνο του ένα από τα μεγαλύτερα έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Θα βρίσκατε πολλά μέσα σε αυτό που θα σας έκαναν να προβληματιστείτε. Είμαι σίγουρος πως το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Ρωσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου σας θα σας μιλούσε με χαρά για αυτά τα ζητήματα - εάν είχατε τμήμα Ρωσικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε.

    Έπειτα υπάρχει το ερώτημα για το αν η απραξία του πολιτειακού νομοθετικού σώματος δεν σας έδωσε άλλη επιλογή. Είμαι σίγουρος πως είναι σοβαρά τα προβλήματα που έχετε να αντιμετωπίσετε στον προϋπολογισμό σας. Είναι σίγουρα σοβαρά και στο Πανεπιστήμιο Brandeis όπου εργάζομαι. Και εμείς επίσης αναγκαστήκαμε να λάβουμε κρίσιμες στρατηγικές αποφάσεις καθώς τα έσοδά μας δεν ήταν πλέον σε θέση να καλύψουν τα έξοδα. Αλλά αποφύγαμε τα δρακόντεια - και αυταρχικά - μέτρα σας και μια ομάδα του τμήματός μας, με τη βοήθεια όλων των μερών του πανεπιστημίου, κατάφερε να επεξεργαστεί ένα σχέδιο με το οποίο μπορούμε να κάνουμε περισσότερα με λιγότερους πόρους. Δε λέω πως μπορούν όλες οι λεπτομέρειες της λύσης που επιλέξαμε να ταιριάξουν στο ίδρυμά σας αλλά η διαδικασία σίγουρα θα μπορούσε. Διοργανώσατε μια συνάντηση στην πόλη αλλά ήταν για να συζητήσετε το σχέδιό σας και όχι για να αφήσετε το πανεπιστήμιο να δημιουργήσει το δικό του. Και οργανώσατε τη συνάντηση αυτή μια Παρασκευή βράδυ, μια μέρα που λίγοι φοιτητές ή διδακτικό προσωπικό θα μπορούσαν να παρευρεθούν. Για να υπερασπιστείτε τη θέση σας είπατε πως ήταν μια ακατάλληλη στιγμή και υποστηρίξατε πως «υπήρχε περιορισμένη διαθεσιμότητα μεγάλων κατάλληλων χώρων». Το βρίσκω ιδιαίτερα απροσδόκητο αυτό. Αν ο Πρόεδρος του Brandeis ήθελε άμεσα μια αίθουσα διδασκαλίας τότε θα έβρισκε μία. Υποθέτω δεν έχετε πολύ επιρροή στο πανεπιστήμιό σας.

    Μου φαίνεται πως ο τρόπος με τον οποίο διαχειριστήκατε την κατάσταση δε θα μπορούσε να αποξενώσει περισσότερο σχεδόν τους πάντες στην πανεπιστημιούπολη σας. Στη θέση σας θα έκανα το παν για να το αποφύγω αυτό. Δε θα ήθελα να καταλήξω στον 9ο λάκκο του 8ου Κύκλου της Κόλασης, όπου ο Δάντης, ο μεγάλος ιταλός ποιητής του 14ου αιώνα, τοποθέτησε εκείνους που σπέρνουν τη διχόνοια. Εκεί, καθώς αγωνίζονται να βγουν από το λάκκο για όλη την αιωνιότητα, ένας δαίμονας διαμελίζει τα σώματά τους, όπως αυτοί διαμέλισαν άλλους όσο ζούσαν.

    Η Κόλαση είναι το πρώτο βιβλίο της Θείας Κωμωδίας του Δάντη, ένα από τα σημαντικότερα έργα του ανθρώπινου πνεύματος. Υπάρχουν τόσα πολλά που μπορείτε να διδαχθείτε από αυτό σε σχέση με την αδυναμία και την απερισκεψία του ανθρώπου. Το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Ιταλικών Σπουδών θα χαιρόταν να σας αποκαλύψει τα μυστικά του - αν είχατε τμήμα Ιταλικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε.

    Και αλήθεια πιστεύετε πως εκείνο το διδακτικό και διοικητικό προσωπικό που επικρότησε τη ρεαλιστική στάση σας (κατά ένα μέρος, πιστεύω, επειδή ένιωσαν ανακούφιση που δεν χτύπησε για αυτούς η καμπάνα) θα σας στηρίξει με την ίδια θέρμη στο μέλλον; Μου έρχεται στο νου ο μύθος του Αισώπου με τους ταξιδιώτες και την αρκούδα: δύο άνδρες περπατούσαν μέσα στο δάσος όταν ξαφνικά μια αρκούδα πετάχτηκε μέσα από τα δέντρα. Ο ένας από τους ταξιδιώτες έτυχε να βρίσκεται μπροστά, οπότε έπιασε το κλαδί ενός δέντρου, σκαρφάλωσε και κρύφτηκε ανάμεσα στα φύλλα. Ο άλλος, ο οποίος βρισκόταν αρκετά πίσω, έπεσε , ακίνητος, με το πρόσωπο του μέσα στο χώμα. Η αρκούδα ήρθε δίπλα του, έβαλε το ρύγχος της στο αυτί του και άρχισε να τον μυρίζει. Αλλά τελικά με ένα βρυχηθμό η αρκούδα γύρισε και έφυγε γιατί οι αρκούδες δεν αγγίζουν ψόφιο κρέας. Τότε ο συνταξιδιώτης του κατέβηκε από το δέντρο και πήγε δίπλα του και τον ρώτησε γελώντας: «Τι ψιθύρισε η αρκούδα στο αυτί σου;» «Μου είπε ποτέ να μην εμπιστεύεσαι ένα φίλο που σε εγκαταλείπει την ώρα που τον έχεις ανάγκη».

    Ήταν ο πρώτος μύθος που έμαθα και αποτελεί ένα σημαντικό μάθημα για τη ζωή για κάθε πρωτοετή φοιτητή κλασσικών σπουδών. Υπάρχουν εκατοντάδες ακόμα μύθοι του Αισώπου, εξίσου απολαυστικοί - και διαφωτιστικοί. Το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Κλασσικών Σπουδών με χαρά θα σας μιλούσε γι' αυτούς - αν είχατε τμήμα Κλασσικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε.

    Όσο για το επιχείρημα πως οι ανθρωπιστικές σπουδές δεν φέρνουν χρήματα, υποθέτω είναι αλήθεια, αλλά μου φαίνεται πως αποτελεί εσφαλμένη αντίληψη η ιδέα πως ένα πανεπιστήμιο θα πρέπει να λειτουργεί σαν επιχείρηση. Δεν λέω πως δεν θα πρέπει να έχει συνετή διαχείριση, αλλά η ιδέα πως κάθε πανεπιστήμιο θα πρέπει να αυτοσυντηρείται είναι μια ιδέα που έρχεται σε σύγκρουση με τον ίδιο τον ρόλο του πανεπιστημίου. Φαίνεται πως εκτιμάτε προγράμματα σχετικά με την επιχειρηματικότητα - και πρακτικά μαθήματα τα οποία μπορεί να παράγουν καινοτόμο έργο για το οποίο θα έχετε την πνευματική ιδιοκτησία - περισσότερο από «παλιομοδίτικα» προγράμματα σπουδών. Αλλά τα πανεπιστήμια δεν είναι μόνο για να ανακαλύπτουν και να κεφαλαιοποιούν τη νέα γνώση. Οφείλουν επίσης να διατηρούν τη γνώση από το να χαθεί στο πέρασμα του χρόνου και αυτό είναι κάτι το οποίο απαιτεί χρηματική επένδυση. Υπάρχουν καλοί λόγοι οι οποίοι μπορούν να δείξουν πως αυτό που φαίνεται απαρχαιωμένο σήμερα μπορεί να αποκτήσει ζωτική σημασία στο μέλλον. Θα σας δώσω δύο παραδείγματα. Το πρώτο είναι η επιστήμη της ιολογίας, η οποία τη δεκαετία του '70 ξεψυχούσε καθώς ο κόσμος είχε πειστεί πως οι μολυσματικές ασθένειες δεν αποτελούσαν πλέον σημαντικό πρόβλημα υγείας στον ανεπτυγμένο κόσμο, ενώ άλλα αντικείμενα έρευνας, όπως η μοριακή βιολογία, ήταν περισσότερο «σέξι». Έπειτα, στις αρχές της δεκαετίας του '90 ένα μικρό προβληματάκι με το όνομα AIDS έγινε το πιο σημαντικό αντικείμενο προβληματισμού στον κόσμο σχετικά με την υγεία. Ο ιός που προκαλεί το AIDS αρχικά απομονώθηκε και χαρακτηρίστηκε από τα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας των ΗΠΑ και το Ινστιτούτο Παστέρ στη Γαλλία, επειδή ήταν από τα λίγα εκείνα ιδρύματα τα οποία διατηρούσαν ακόμα εύρωστα προγράμματα ιολογίας. Ίσως το δεύτερο παράδειγμά μου να σας είναι πιο οικείο. Οι σπουδές Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων σπουδών όπως αυτών της Αραβικής και Περσικής γλώσσας, ήταν ένα ελάχιστα «καυτό» αντικείμενο σπουδών στις περισσότερες πανεπιστημιουπόλεις τη δεκαετία του '90. Έπειτα ήρθε η 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Ξαφνικά όλοι συνειδητοποίησαν πως χρειαζόμαστε περισσότερο κόσμο που να είναι σε θέση να καταλαβαίνει το τι γίνεται σε εκείνο το μέρος του πλανήτη και, κυρίως, να κατανοεί τη μουσουλμανική κουλτούρα. Εκείνα τα πανεπιστήμια τα οποία διατήρησαν τα τμήματα Μεσανατολικών Σπουδών, ακόμα και στη φάση που είχαν μειωμένα ποσοστά εγγραφών, ξαφνικά απέκτησαν τεράστια σημασία. Εκείνα τα οποία δεν είχαν... υποθέτω αντιλαμβάνεστε.

    Γνωρίζω πως ένα από τα επιχειρήματά σας είναι πως δε γίνεται ένα μέρος να προσπαθεί να κάνει τα πάντα. Λέτε: «Ας αφήσουμε άλλα ιδρύματα να έχουν σημαντικά προγράμματα Κλασσικών και Θεατρικών Σπουδών, εμείς θα εστιάσουμε στο να προετοιμάσουμε φοιτητές για τον πραγματικό κόσμο». Λοιπόν, θέλω να πιστεύω πως ήδη σας έδειξα πως ο πραγματικός κόσμος είναι αρκετά ευμετάβλητος στο τι χρειάζεται. Ο καλύτερος τρόπος για να είναι ο κόσμος προετοιμασμένος για το ξαφνικό σοκ που μια αλλαγή μπορεί να προκαλέσει είναι να έχει μια παιδεία όσο το δυνατόν ευρύτερη, γιατί αυτό που σήμερα βρίσκεται σε τέλμα μπορεί να αποτελέσει το καυτό αντικείμενο του αύριο. Και η διεπιστημονική έρευνα, η οποία είναι στη μόδα αυτόν τον καιρό, είναι δυνατή μόνο όταν ο κόσμος δεν έχει πολύ εξειδικευμένη εκπαίδευση. Αν τίποτα από αυτά δε σας πείθει τότε είμαι πρόθυμος να σας επιτρέψω να μετατρέψετε το ίδρυμα σας σε ένα μέρος το οποίο ειδικεύεται στην παροχή εξειδικευμένης γνώσης, αλλά μόνο αν πάψετε να το αποκαλείτε πανεπιστήμιο και να χαρακτηρίζετε τον εαυτό σας Πρόεδρό του. Βλέπετε, η αγγλική λέξη university (πανεπιστήμιο) προέρχεται από τη λατινική «universitas» η οποία αναφέρεται στο «σύνολο». Δεν μπορείτε να είστε ένα πανεπιστήμιο χωρίς να έχετε ένα ακμαίο πρόγραμμα ανθρωπιστικών σπουδών. Θα πρέπει να χαρακτηρίσετε το ίδρυμά σας ως μια εμπορική σχολή ή, ίσως, μια επαγγελματική σχολή, αλλά όχι ως πανεπιστήμιο. Όχι πλέον.

    Αδυνατώ πλήρως να δεχτώ πως δεν είχατε άλλη εναλλακτική. Είναι δουλειά σας ως Πρόεδρος να βρίσκετε τρόπους επίλυσης των προβλημάτων οι οποίοι δεν απαιτούν τον ακρωτηριασμό υγιών τμημάτων. Ο Βολτέρος είπε πως κανένα πρόβλημα δεν μπορεί να αντισταθεί στην επίθεση της δημιουργικής σκέψης. Ο Βολτέρος, το πραγματικό όνομα του οποίου ήταν Φρανσουά Μαρί Αρουέ, είχε πολλά ζουμερά, πνευματώδη και λαμπρά πράγματα να πει. (η αγαπημένη μου φράση του είναι εκείνη που λέει πως «ο Θεός είναι ένας κωμικός που παίζει για ένα κοινό το οποίο φοβάται να γελάσει»). Πολλά από αυτά που έγραψε θα σας είναι χρήσιμα. Είμαι σίγουρος πως το διδακτικό προσωπικό του τμήματος Γαλλικών Σπουδών θα χαιρόταν να σας αποκάλυπτε τα μυστικά των γραπτών του - αν είχατε τμήμα Γαλλικών Σπουδών, κάτι που φυσικά πλέον δεν έχετε.

    Υποθέτω δε θα έπρεπε να με εκπλήσει το γεγονός ότι έχετε δυσκολία να αντιληφθείτε τη σημασία της διατήρησης προγραμμάτων σπουδών τα οποία δεν είναι στη μόδα ή δίνουν την εντύπωση «νεκρών» αντικειμένων. Από το βιογραφικό σας βλέπω πως δεν έχετε διδακτορικό ή κάποιο αντίστοιχο πτυχίο και δεν έχετε διδάξει ποτέ πραγματικά ούτε έχετε κάνει έρευνα σε κάποιο πανεπιστήμιο. Ίσως το δικό μου παρελθόν να σας φανεί ενδιαφέρον. Ξεκίνησα για ένα πτυχίο στις Κλασσικές Σπουδές (classics major). Σήμερα είμαι καθηγητής Βιοχημείας και Χημείας. Από όλα τα μαθήματα που παρακολούθησα κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών μου σπουδών εκείνα που με ωφέλησαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της καριέρας μου σαν επιστήμονα ήταν τα μαθήματα στις κλασσικές σπουδές, στις καλές τέχνες, στην ιστορία, την κοινωνιολογία και την αγγλική λογοτεχνία. Αυτά τα μαθήματα δε με βοήθησαν απλά να εκτιμήσω περισσότερο την κουλτούρα μου, με βοήθησαν ακόμα στο να σκέφτομαι, να αναλύω και να γράφω καλύτερα. Κανένα από τα μαθήματα θετικών επιστημών δε μου το προσέφερε αυτό.

    Ένα από τα πράγματα που κάνω σήμερα είναι να γράφω μια μηνιαία στήλη σχετικά με την επιστήμη και την κοινωνία. Το κάνω αυτό πάνω από μια δεκαετία και με χαρά μπορώ να πω πως φαίνεται να αρέσει σε μερικούς ανθρώπους. Αν έτυχε να καταλήξω σε κάποιες διορατικές παρατηρήσεις σας διαβεβαιώ πως αυτό οφείλεται τελείως στο γεγονός πως παρακολούθησα ανθρωπιστικές σπουδές και στην αγάπη μου για την τέχνη.

    Ένα από τα πράγματα για τα οποία έχω γράψει είναι ο τρόπος με τον οποίο η γονιδιωματική αλλάζει τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η ικανότητά μας να ελέγχουμε το ανθρώπινο γονιδίωμα πρόκειται να θέσει μερικά από τα πιο δύσκολα ερωτήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας μέσα στις επόμενες δεκαετίες, μεταξύ των οποίων και το ερώτημα του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Αυτό δεν είναι μόνο ένα ερώτημα που αφορά την επιστήμη, είναι ένα ερώτημα η απάντηση του οποίου απαιτεί τη συμβολή διαφορετικών σφαιρών ανθρώπινης σκέψης μεταξύ των οποίων -και κυρίως- τη συμβολή των ανθρωπιστικών σπουδών. Η επιστήμη η οποία μένει ανεπηρέαστη από την ανθρώπινη καρδιά και το ανθρώπινο πνεύμα είναι στείρα, ψυχρή και εγωκεντρική. Είναι επίσης χωρίς φαντασία: κάποιες από τις καλύτερες επιστημονικές μου ιδέες προήλθαν από σκέψη και διάβασμα πάνω σε πράγματα τα οποία φαινομενικά δεν έχουν καμία σχέση με την επιστήμη. Αν έχω δίκιο στο ότι το ερώτημα σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος θα αποτελέσει το κεντρικό ζήτημα της εποχής μας, τότε τα πανεπιστήμια που είναι καλύτερα εξοπλισμένα για να το αντιμετωπίσουν, σε όλες τις πτυχές του, θα είναι τα πιο σημαντικά ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης στο μέλλον. Μόλις κάνατε σαφές το ότι το δικό σας δε θα ανήκει σε αυτά.

    Κάποιοι από τους υποστηρικτές σας ισχυρίζονται πως όλο αυτό είναι ένας θαυμάσιος ελιγμός από την πλευρά σας - ένας εξαίσιος πολιτικός ελιγμός ο οποίος στοχεύει να σοκάρει το νομοθετικό σώμα ώστε να δώσει στο ίδρυμά σας αρκετούς πόρους ώστε να διατηρηθούν σε λειτουργία τα τμήματα. Αυτή θα ήταν σίγουρα μια μακιαβελική κίνηση (άλλος ένας σημαντικός συγγραφέας, αλλά και πάλι, δε θα έχετε τμήμα Ιταλικών Σπουδών για να μιλήσει γι' αυτόν) αλλά δεν είμαι σίγουρος αν θα ήταν έξυπνη κίνηση. Αν σκοπεύατε σε κάτι τέτοιο θα έπρεπε να είχατε διοργανώσει τη συνάντηση στην πανεπιστημιούπολη όταν όλοι όσοι σχετίζονται με το πανεπιστήμιο θα μπορούσαν να παρευρεθούν, σε ένα μέρος που θα μπορούσε να έρθει ο τύπος. Αυτός είναι ο τρόπος για να πιέσετε ένα μάτσο πολιτικούς. Διακηρύσσετε τη δράση σας στα σκαλιά της πολιτειακής βουλής, δεν το ψιθυρίζετε στα κλεφτά μέσα στη νύχτα όταν το ίδρυμα δεν ασχολείται καν.

    Όχι, νομίζω απλά προσπαθούσατε να ισοσκελίσετε τον προϋπολογισμό σας σε βάρος τμημάτων που τα θεωρείτε αδύναμα, παρωχημένα και ανίσχυρα. Νομίζω πως με τον καιρό θα ανακαλύψετε πως έχετε συνάψει μια φαουστική συμφωνία. Φάουστ είναι ο τίτλος ενός χαρακτήρα από το ομώνυμο θεατρικό έργο του Γκαίτε. Γράφτηκε περίπου το 1800 αλλά ακόμα προσελκύει το μεγαλύτερο κοινό από κάθε άλλο θεατρικό έργο που ανεβαίνει στη Γερμανία. Είναι η ιστορία ενός διανοούμενου που κάνει μια συμφωνία με τι διάβολο. Ο διάβολος του υπόσχεται πως θα εκπληρώσει κάθε του επιθυμία για όσο ζει. Σε αντάλλαγμα ο διάβολος θα πάρει... ε, εντάξει είμαι σίγουρος πως ξέρετε πως λειτουργούν αυτές οι συμφωνίες. Αν είχατε ένα τμήμα Θεατρικών Σπουδών, κάτι που φυσικά δεν έχετε, θα μπορούσατε να τους ζητήσετε να ανεβάσουν μια παράσταση του έργου για να δείτε τι γίνεται στη συνέχεια. Έχει τρομακτικά μεγάλη σχέση με τη δική σας κατάσταση. Βλέπετε, ο Γκαίτε πίστευε πως ο άνθρωπος δεν θα έχει κανένα κέρδος αν πουλήσει την ψυχή του ακόμα και για όλα τα πλούτη του κόσμου. Αυτή είναι όλος ο κόσμος, Πρόεδρε Φίλιπ, και όχι κάποιος ισοσκελισμένος προϋπολογισμός. Αν και, για να είμαι δίκαιος, δεν έχετε πουλήσει τη ψυχή σας. Μόνο τη ψυχή του ιδρύματός σας.

Με (όχι και τόσο ιδιαίτερη) εκτίμηση,

Gregory A. Petsko

......................
Dear President Philip,

Probably the last thing you need at this moment is someone else from outside your university complaining about your decision. If you want to argue that I can't really understand all aspects of the situation, never having been associated with SUNY Albany, I wouldn't disagree. But I cannot let something like this go by without weighing in. I hope, when I'm through, you will at least understand why.

Just 30 days ago, on October 1st, you announced that the departments of French, Italian, Classics, Russian and Theater Arts were being eliminated. You gave several reasons for your decision, including that 'there are comparatively fewer students enrolled in these degree programs.' Of course, your decision was also, perhaps chiefly, a cost-cutting measure - in fact, you stated that this decision might not have been necessary had the state legislature passed a bill that would have allowed your university to set its own tuition rates. Finally, you asserted that the humanities were a drain on the institution financially, as opposed to the sciences, which bring in money in the form of grants and contracts.

Let's examine these and your other reasons in detail, because I think if one does, it becomes clear that the facts on which they are based have some important aspects that are not covered in your statement. First, the matter of enrollment. I'm sure that relatively few students take classes in these subjects nowadays, just as you say. There wouldn't have been many in my day, either, if universities hadn't required students to take a distribution of courses in many different parts of the academy: humanities, social sciences, the fine arts, the physical and natural sciences, and to attain minimal proficiency in at least one foreign language. You see, the reason that humanities classes have low enrollment is not because students these days are clamoring for more relevant courses; it's because administrators like you, and spineless faculty, have stopped setting distribution requirements and started allowing students to choose their own academic programs - something I feel is a complete abrogation of the duty of university faculty as teachers and mentors. You could fix the enrollment problem tomorrow by instituting a mandatory core curriculum that included a wide range of courses.

Young people haven't, for the most part, yet attained the wisdom to have that kind of freedom without making poor decisions. In fact, without wisdom, it's hard for most people. That idea is thrashed out better than anywhere else, I think, in Dostoyevsky's parable of the Grand Inquisitor, which is told in Chapter Five of his great novel, The Brothers Karamazov. In the parable, Christ comes back to earth in Seville at the time of the Spanish Inquisition. He performs several miracles but is arrested by Inquisition leaders and sentenced to be burned at the stake. The Grand Inquisitor visits Him in his cell to tell Him that the Church no longer needs Him. The main portion of the text is the Inquisitor explaining why. The Inquisitor says that Jesus rejected the three temptations of Satan in the desert in favor of freedom, but he believes that Jesus has misjudged human nature. The Inquisitor says that the vast majority of humanity cannot handle freedom. In giving humans the freedom to choose, Christ has doomed humanity to a life of suffering.

That single chapter in a much longer book is one of the great works of modern literature. You would find a lot in it to think about. I'm sure your Russian faculty would love to talk with you about it - if only you had a Russian department, which now, of course, you don't.

Then there's the question of whether the state legislature's inaction gave you no other choice. I'm sure the budgetary problems you have to deal with are serious. They certainly are at Brandeis University, where I work. And we, too, faced critical strategic decisions because our income was no longer enough to meet our expenses. But we eschewed your draconian - and authoritarian - solution, and a team of faculty, with input from all parts of the university, came up with a plan to do more with fewer resources. I'm not saying that all the specifics of our solution would fit your institution, but the process sure would have. You did call a town meeting, but it was to discuss your plan, not let the university craft its own. And you called that meeting for Friday afternoon on October 1st, when few of your students or faculty would be around to attend. In your defense, you called the timing 'unfortunate', but pleaded that there was a 'limited availability of appropriate large venue options.' I find that rather surprising. If the President of Brandeis needed a lecture hall on short notice, he would get one. I guess you don't have much clout at your university.

It seems to me that the way you went about it couldn't have been more likely to alienate just about everybody on campus. In your position, I would have done everything possible to avoid that. I wouldn't want to end up in the 9th Bolgia (ditch of stone) of the 8th Circle of the Inferno. There, as they struggle in that pit for all eternity, a demon continually hacks their limbs apart, just as in life they divided others.

The Inferno is the first book of Dante's Divine Comedy, one of the great works of the human imagination. There's so much to learn from it about human weakness and folly. The faculty in your Italian department would be delighted to introduce you to its many wonders - if only you had an Italian department, which now, of course, you don't.

And do you really think even those faculty and administrators who may applaud your tough-minded stance (partly, I'm sure, in relief that they didn't get the axe themselves) are still going to be on your side in the future? I'm reminded of the fable by Aesop of the Travelers and the Bear: two men were walking together through the woods, when a bear rushed out at them. One of the travelers happened to be in front, and he grabbed the branch of a tree, climbed up, and hid himself in the leaves. The other, being too far behind, threw himself flat down on the ground, with his face in the dust. The bear came up to him, put his muzzle close to the man's ear, and sniffed and sniffed. But at last with a growl the bear slouched off, for bears will not touch dead meat. Then the fellow in the tree came down to his companion, and, laughing, said 'What was it that the bear whispered to you?' 'He told me,' said the other man, 'Never to trust a friend who deserts you in a pinch.'

I first learned that fable, and its valuable lesson for life, in a freshman classics course. Aesop is credited with literally hundreds of fables, most of which are equally enjoyable - and enlightening. Your classics faculty would gladly tell you about them, if only you had a Classics department, which now, of course, you don't.

As for the argument that the humanities don't pay their own way, well, I guess that's true, but it seems to me that there's a fallacy in assuming that a university should be run like a business. I'm not saying it shouldn't be managed prudently, but the notion that every part of it needs to be self-supporting is simply at variance with what a university is all about. You seem to value entrepreneurial programs and practical subjects that might generate intellectual property more than you do 'old-fashioned' courses of study. But universities aren't just about discovering and capitalizing on new knowledge; they are also about preserving knowledge from being lost over time, and that requires a financial investment. There is good reason for it: what seems to be archaic today can become vital in the future. I'll give you two examples of that. The first is the science of virology, which in the 1970s was dying out because people felt that infectious diseases were no longer a serious health problem in the developed world and other subjects, such as molecular biology, were much sexier. Then, in the early 1990s, a little problem called AIDS became the world's number 1 health concern. The virus that causes AIDS was first isolated and characterized at the National Institutes of Health in the USA and the Institute Pasteur in France, because these were among the few institutions that still had thriving virology programs. My second example you will probably be more familiar with. Middle Eastern Studies, including the study of foreign languages such as Arabic and Persian, was hardly a hot subject on most campuses in the 1990s. Then came September 11, 2001. Suddenly we realized that we needed a lot more people who understood something about that part of the world, especially its Muslim culture. Those universities that had preserved their Middle Eastern Studies departments, even in the face of declining enrollment, suddenly became very important places. Those that hadn't - well, I'm sure you get the picture.

I know one of your arguments is that not every place should try to do everything. Let other institutions have great programs in classics or theater arts, you say; we will focus on preparing students for jobs in the real world. Well, I hope I've just shown you that the real world is pretty fickle about what it wants. The best way for people to be prepared for the inevitable shock of change is to be as broadly educated as possible, because today's backwater is often tomorrow's hot field. And interdisciplinary research, which is all the rage these days, is only possible if people aren't too narrowly trained. If none of that convinces you, then I'm willing to let you turn your institution into a place that focuses on the practical, but only if you stop calling it a university and yourself the President of one. You see, the word 'university' derives from the Latin 'universitas', meaning 'the whole'. You can't be a university without having a thriving humanities program. You will need to call SUNY Albany a trade school, or perhaps a vocational college, but not a university. Not anymore.

I utterly refuse to believe that you had no alternative. It's your job as President to find ways of solving problems that do not require the amputation of healthy limbs. Voltaire said that no problem can withstand the assault of sustained thinking. Voltaire, whose real name was François-Marie Arouet, had a lot of pithy, witty and brilliant things to say (my favorite is 'God is a comedian playing to an audience that is afraid to laugh'). Much of what he wrote would be very useful to you. I'm sure the faculty in your French department would be happy to introduce you to his writings, if only you had a French department, which now, of course, you don't.

I guess I shouldn't be surprised that you have trouble understanding the importance of maintaining programs in unglamorous or even seemingly 'dead' subjects. From your biography, you don't actually have a PhD or other high degree, and have never really taught or done research at a university. Perhaps my own background will interest you. I started out as a classics major. I'm now Professor of Biochemistry and Chemistry. Of all the courses I took in college and graduate school, the ones that have benefited me the most in my career as a scientist are the courses in classics, art history, sociology, and English literature. These courses didn't just give me a much better appreciation for my own culture; they taught me how to think, to analyze, and to write clearly. None of my sciences courses did any of that.

One of the things I do now is write a monthly column on science and society. I've done it for over 10 years, and I'm pleased to say some people seem to like it. If I've been fortunate enough to come up with a few insightful observations, I can assure you they are entirely due to my background in the humanities and my love of the arts.

One of the things I've written about is the way genomics is changing the world we live in. Our ability to manipulate the human genome is going to pose some very difficult questions for humanity in the next few decades, including the question of just what it means to be human. That isn't a question for science alone; it's a question that must be answered with input from every sphere of human thought, including - especially including - the humanities and arts. Science unleavened by the human heart and the human spirit is sterile, cold, and self-absorbed. It's also unimaginative: some of my best ideas as a scientist have come from thinking and reading about things that have, superficially, nothing to do with science. If I'm right that what it means to be human is going to be one of the central issues of our time, then universities that are best equipped to deal with it, in all its many facets, will be the most important institutions of higher learning in the future. You've just ensured that yours won't be one of them.

Some of your defenders have asserted that this is all a brilliant ploy on your part - a master political move designed to shock the legislature and force them to give SUNY Albany enough resources to keep these departments open. That would be Machiavellian (another notable Italian writer, but then, you don't have any Italian faculty to tell you about him), certainly, but I doubt that you're that clever. If you were, you would have held that town meeting when the whole university could have been present, at a place where the press would be all over it. That's how you force the hand of a bunch of politicians. You proclaim your action on the steps of the state capitol. You don't try to sneak it through in the dead of night, when your institution has its back turned.

No, I think you were simply trying to balance your budget at the expense of what you believe to be weak, outdated and powerless departments. I think you will find, in time, that you made a Faustian bargain. Faust is the title character in a play by Johann Wolfgang von Goethe. It was written around 1800 but still attracts the largest audiences of any play in Germany whenever it's performed. Faust is the story of a scholar who makes a deal with the devil. The devil promises him anything he wants as long as he lives. In return, the devil will get - well, I'm sure you can guess how these sorts of deals usually go. If only you had a Theater department, which now, of course, you don't, you could ask them to perform the play so you could see what happens. It's awfully relevant to your situation. You see, Goethe believed that it profits a man nothing to give up his soul for the whole world. That's the whole world, President Philip, not just a balanced budget. Although, I guess, to be fair, you haven't given up your soul. Just the soul of your institution.

Disrespectfully yours,

Gregory Petsko